اگر یک زن باشید، با یک مشکل همیشگی و تکراری در زندگی خود مواجه هستید که به هیچ عنوان خوشایند نیست و تبعات منفی بیشماری به‌همراه دارد. مشکلی که تقریبا نیمی از هر ماهِ زندگی را تحت‌تاثیر خود قرار داده و بسیاری از جذابیت‌های دنیا و شادی‌های درونی را کمرنگ می‌کند و حتی گاها موجب می‌شود تا دنیا را سیاه دیده و دوست داشته باشید در گوشه تنهایی خود نشسته و یک دل سیر گریه کنید. چون اگر این‌کار را نکنید احتمال درگیر شدن با اطرافیان زیاد است و شاید حتی موجب تخریب روابط شود.
حتما متوجه شده‌اید که در مورد سیکل ماهانه صحبت می‌کنیم؛ قاعدگی در زنان یا همان اصطلاح عامیانه‌اش یعنی پریود! دورانی که شاید ظاهرا ۳ تا ۷ روز ادامه داشته باشد، اما در واقعیت ۱۰ تا ۱۴ روز از زندگی زن را تحت‌الشعاع خود قرار می‌دهد و دردهای فیزیکی و روحی متعددی به‌دنبال دارد.
یک زن، حتی اگر تاریخ آخرین قاعدگی خود را فراموش کرده باشد، وقتی اشتهایش به‌طور غیرعادی زیاد می‌شود، اعصابش برای مسایل پیش‌پاافتاده و بی‌ارزش به‌هم می‌ریزد، وقتی دنیا جذابیتش را از دست می‌دهد، رفتار آدم‌ها برایش عجیب می‌شود، تلخی‌ها، ناراحتی‌ها، خاطره‌های بد زیادی را به‌یاد می‌آورد و هر آن احتمال گریه کردن را دارد، وقتی دلش می‌خواهد در اتاق خود را حبس کرده و با هیچ‌کسی، حتی عزیزانش هیچ ارتباطی نداشته باشد، وقتی دوست دارد فقط بخوابد و در رختخواب بماند، سینه‌هایش متورم و دردناک می‌شوند، بی‌قرار می‌شود و تمایل شدیدی به خوردن اسنک‌های شور یا شیرینی‌جات پیدا می‌کند، به خوبی متوجه خواهد شد که پریود نزدیک است و دوباره باید دردهای همیشگی را تحمل کرده و قدرت صبر و حوصله خود را افزایش دهد.
از آن جا که زندگی همیشه جاری است و فرد نمی تواند در دوران سیکل ماهیانه خود از روند عادی آن فرار کند، اما همزمان، توانایی تحمل این همه تغییر به صورت یکجا را هم ندارد، بنابراین یا بدخلق و عصبی می‌شود، یا تنبل و بی‌حوصله! اما دلیل این امر چیست و چرا همیشه خانواده‌ها از این پدیده واهمه دارند؟
همه می‌دانیم که این دوران نه فقط برای زنان، بلکه برای مردان هم دردآور است زیرا ترکش‌های این تغییرات هورمونی به اعصاب مردان هم اصابت کرده و ممکن است لحظه‌های ناخوشایندی را در زندگی زوجین پدیدار نماید.
در این راستا، شاید شناخت درست و هرچه‌بهتر سیکل ماهانه زنان بتواند تا حد زیادی در پیشگیری مشکلات و دردهای ناشی از آن یاری‌رسان باشد. از این رو از شما دعوت می کنیم تا ادامه مطلب را از نظر بگذرانید و همراهمان باشید.
عادت ماهانه چیست؟
آنچه ما به عنوان پریود از آن یاد می‌کنیم نتیجه‌ی یک کارگروهی اعضای داخلی بدن همچون مغز، غده هیپوفیز، رحم، گردن رحم، تخمدان‌ها، لوله‌های فالوپ و واژن است. به این صورت که، مغز دستور تولید و ترشح هورمون‌های استروژن و پروژسترون را به تخمدان مخابره می‌کند. به طور‌همزمان، هورمون‌های FSH و LH نیز در غده هیپوفیز ساخته می‌شوند.
پیش از توضیح ادامه این روند لازم است بدانید که فاصله بین دو قاعدگی به صورت طبیعی بین ۲۱ تا ۳۵ روز است. البته در حالت نرمال و رایج، ۲۸ روزه خواهد بود.
در نیمه نخست این دوره، میزان استروژن بالا رفته و باعث رشد و افزایش سلول‌های رحمی می‌شود. سپس، بدن در واکنش به ترشح هورمون FSH، یک تخمک در داخل یکی از تخمدان‌ها آزاد می‌کند. این تخمک رشد کرده و در حوالی روز ۱۴ از یک سیکل ۲۸ روزه در پاسخ به هورمون LH تخمک از تخمدان جدا می شود. این مرحله تخمک‌گذاری نامیده می‌شود.
در ادامه، در نیمه دوم سیکل، تخمک وارد لوله فالوپ می‌شود که بین تخمدان و رحم قرار دارد. در این مرحله، پروژسترون وارد عمل شده و رحم را آماده بارداری می کند.
اگر در این مرحله تخمک توسط اسپرم بارور شود بارداری رخ خواهد داد. در غیر اینصورت، تخمک پس از مدتی از بین می رود و میزان استروژن و پروژسترون نیز کاهش می یابد. در نتیجه‌ی این اتفاق‌ها، لایه ضخیم رحم ریزش کرده و خونریزی قاعدگی یا عادت ماهیانه شروع می‌شود.
دوره‌های قاعدگی عموما بین ۳ تا ۷ روز ادامه دارند. سن شروع قاعدگی نیز حدود ۱۲ سالگی است. اما این بدان معنی نیست که همه دختران در سن ۱۲ سالگی پریود می شوند؛ بلکه اگر قاعدگی پیش از ۹ سالگی يا پس از ۱۶ سالگی روی دهد حتما باید به پزشك مراجعه شود.
پریود تا یائسگی ادامه دارد. سن متوسط یائسگی نیز حدود ۵۱ سالگی است. گفتنی است که بدن یک زن یائسه قادر به تولید تخمک نبوده و نمی تواند دیگر باردار شود.
نوسانات روحی زنان در دوران سیکل ماهانه چگونه است؟
از آنجا که در این چرخه، سطح هورمون ها به طور منظم در مغز و بدن خانم ها تغییر می کند، ظاهر، میزان انرژی بدن و حساسیت روحی زنان نیز دستخوش تغییرات می شوند.
به این صورت که، حدود ۱۰ روز بعد از شروع عادت ماهیانه، درست قبل از تخمک گذاری، زنان احساس شادی بیشتری می کنند. ناآگاهانه لباس های جذاب تری می پوشند، چون سطح بالای استروژن و تستوسترون آن ها را به پیدا کردن فرصت های جنسی بیشتر در طول این دوران باروری ترغیب می کنند.
یک هفته بعد از آن، پروژسترون بدن افزایش می یابد، هورمونی که درست مثل والیوم می ماند و باعث می شود زنان دوست داشته باشند با یک فنجان چای و یک کتاب در تختخواب زیر پتویشان بروند.
هفته بعد از آن، پایین آمدن پروژسترون موجب آسیب پذیری و حساسیت بالای خانم ها می شود. روحیه اکثر زنان، ۲۴-۱۲ ساعت قبل از شروع عادت ماهیانه، به بدترین وضعیت خود می رسد.
مشکلات رایج قاعدگی چیست و چگونه می‌توان آنها را برطرف کرد؟
پریود در زنان به صورت‌های گوناگون ظهور می‌کند. از پریودهای دردناك (ديسمنوره) گرفته تا پریود نشدن و لکهبینی. به همین خاطر، لازم است با این مشکلات آشنا شده و راه‌های درمان هر کدام را به طور جداگانه بیاموزید. برای این منظور همچنان در ادامه همراهمان باشید.
قاعدگی دردناك (ديسمنوره)
پریود دردناك يكی از شايعترين مشكلات زنان محسوب می‌شود. بيش از نيمی از زنان هنگام قاعدگی دچار درد می شوند و حدود يك‌درصد آنها به مدت ۱ تا ۳ روز توانايی انجام فعاليت های روزمره را ندارند.
اندومتریوز، فیبروئید، زخم واژینال دلایل بروز این قاعدگی است. اندومتریوز، شرایطی است که باعث می شود بافتی که با هر پریود ریخته می شود خارج از رحم و در جاهایی مانند تخمدان، لوله های فالوپ و پایین شکم رشد کنند. بافت آندومتری که خارج از رحم رشد می کند در طول هر چرخه ی عادت ماهیانه همچنان خراب می شود و خون ریزی می کند، اما به این دلیل که راهی برای خروج از بدن ندارد، بافت ساخته می شود و می تواند باعث درد لگن شود.
درد معمولاً در كمر، زير شكم و پهلوها ظاهر می‌شود و به صورت قولنجی است، يعنی شدت آن كم و زياد می شود. درد در روز اول شديد است و به تدريج كاهش می‌يابد. همچنین گاهی با تهوع، استفراغ، ضعف، خستگی و سردرد همراه است.
گفتنی است که قاعدگی دردناك بیشتر دختران جوان را تحت تأثیر قرار می‌دهد و بیشتر در بین این رده سنی دیده شده است و معمولاً با افزايش سن و پس از ازدواج و زايمان كاهش می يابد.
اقدامات مفيد جهت كاهش و رفع درد قاعدگی
- ماساژ شكم، كمر، پهلوها
- استفاده از حوله گرم يا كيسه آب‌گرم
- خم شدن روی آرنج و زانوها
- پياده‌روی
- دوش آب گرم
- پرهيز از غذاهای نفاخ و سنگين
- مصرف دمنوش‌هایی همچون بابونه، گلگاوزبان، چاي سبز
- کاهش مصرف قند و نمک
- مصرف ویتامین E دو روز قبل از شروع خونریزی قاعدگی، در كنترل انقباضات رحمی دردناك به مراتب از دارودرمانی موثرتر است. بعد از چهار ماه مصرف مرتب ویتامین E، زمان انقباضات دردناك رحمی از ۱۷ ساعت به ۲ ساعت کاهش خواهد یافت.
قاعدگی شديد
اين مشكل به دلایل مختلف می تواند روی دهد که از جمله باید به كم خونی، تورم گردنه رحم، پوليپ، فيبروم، هموفیلی، عدم تعادل هورمونی، رقیق کننده های خون و كيست اشاره کرد. هم چنين ممکن است برخی از خانم ها به خاطر استفاده از (IUD) با اين مشكل مواجه شوند.
بد نیست یادآوری کنیم که پریود شديد در خانم های مسن ممكن است نشانه سرطان رحم باشد.
قاعدگی طولانی
بیماری‌هایی همانندمانند كم خونی، كم كاری غده تيروييد، فيبروم، كيست، بارداری خارج از رحم و سرطان رحم باعث بروز این حالت هستند. البته استفاده از (IUD) نيز ممكن است در برخی خانم ها منجر به اين وضعيت گردد.
قاعدگی نامنظم
عواملی همانند بارداری، استرس، رژیم‌غذایی، ورزش، قرص‌های ضدبارداری، مصرف الکل، سندرم تخمدان پلی‌کیستیک، یائسگی و مصرف دارو می تواند در این بروز این شرایط دخیل باشد.
لکهبینی
لکهبینی که برخی زنان با آن مواجهند می‌تواند به خاطر مصرف قرص های ضد بارداری، بارداری خارج از رحم، عفونت واژن، فيبروم، پوليت، فقدان موقتی استروژن هنگام تخمك گذاری يا فقدان تخمك گذاری روی دهد.
قطع قاعدگی
در ايجاد اين حالت عوامل مختلفی دخيل هستند. از جمله می توان به ورزش بيش از حد، اختلالات تيروئيدی، فشار روحی و استرس، مصرف داروهای آرامش بخش، پرخوری، خام خواری، اختلال در ترشحات غدد داخلی، سندرم تخمدان پلی کیستیک و چربی بدنی کم اشاره کرد. البته قطع مصرف قرص ضد بارداری نیز ممكن است به بروز اين مشكل منجر شود.
خونريزي بعد از يائسگی
عفونت، خشكی رحم، نازك شدن ديواره رحم و پوليپ می توانند باعث خونریزی پس از یائسگی شوند. البته این امر ممكن است نشانه سرطان رحم نیز باشد.
توصیه های طب سنتی برای کاهش درد عادت ماهیانه
- برای کاهش دردهای زیرشکم باید چهار تا پنج روز قبل از شروع عادت ماهانه، روزانه دو نوبت به طور موضعی روغن بابونه را زیر ناف خود ماساژ ملایم دهید، اما انجام این کار در دوران عادت ماهانه توصیه نمی‌شود.
- ماساژ زیر ناف با روغن زنجبیل در اوقاتی که خونریزی طبیعی و همراه با درد است، در کاهش علائم قاعدگی موثر است.
- یک دوم قاشق غذاخوری سنبل‌الطیب، یک قاشق مرباخوری گلگاوزبان و یک قاشق مرباخوری بادرنجبویه را با هم مخلوط و دم کرده و در فواصل دو دوره یا در ایام عادت ماهانه میل کنید. این نوشیدنی باعث کاهش استرس، خشم و دردهای قاعدگی می‌شود.
- مصرف روزانه یک لیوان چای دارچین همراه با صبحانه تاثیر بسیار زیادی روی آرامش و کاهش درد قاعدگی می‌گذارد.
- افرادی که مزاج سرد و خشک یا گرم و خشک دارند، بیشتر دچار درد و اختلال‌های دوران قاعدگی می‌شوند که با اصلاح مزاج، میزان دردها کاهش می‌یابد. برای مثال افرادی که مزاج گرم و خشک دارند، می‌توانند با مصرف دم کرده ترکیبات زیره و انیسون از اثرات ضداسپاسم و ضددرد آن بهره ببرند. افرادی که مزاج سرد و خشک دارند هم می‌توانند با مصرف دمنوش گلگاوزبان درد خود را کاهش دهند.
- خوردن غذاهایی با طبع سرد مثل ماست یا کاهو ممکن است درد شکم را در قاعدگی افزایش دهد. درمقابل آن، خوردن خوراکی‌های به اصطلاح گرم مانند خرما یا نان‌های سبوس‌دار مانند نان جو می‌تواند دردها را به میزان قابل‌توجهی کاهش دهد.
- زنجبیل در بهبود درد قاعدگی مانند اسیدفولیک و ایبوپروفن عمل می‌کند! اگر هم به طعم آن علاقه‌ای ندارید، می‌توانید از کپسول‌های زنجبیل استفاده کنید.
- دمکرده بابونه، سنبل‌الطیب، گلگاوزبان، تمشک و سرخ‌ولیک در کاهش درد عادت‌ماهانه و ایجاد آرامش بسیار موثر هستند. هریک از این دمکرده‌ها را می‌توانید به‌صورت جداگانه یا مخلوط تهیه کنید و به دلخواه در زمان عادت ماهانه مصرف کنید.
- از عرق رازیانه و بومادران استفاده کنید، به‌خصوص اگر درد همراه با خونریزی زیاد باشد باید از هفت روز قبل، صبح‌ها یک استکان عرق رازیانه رقیق شده با آب و یک استکان عرق بومادران رقیق شده با آب میل کنید. در روزهای دوم و سوم عادت ماهانه هم می‌توانید این کار را ادامه دهید.
- اگر پیش از آغاز خونریزی احساس درد می‌کنید، سه قاشق غذاخوری زرشک پلویی را در یک لیوان آب به مدت یک دقیقه جوشانده و محلول صاف شده آن را پس از ۱۰دقیقه دم کردن، میل کنید. بعد از ۱۰ساعت هم می‌توانید بار دیگر از این محلول بنوشید.
- افرادی که خونریزی‌شان به صورت لکهبینی است، می‌توانند برای کاهش درد خود از دمکرده گلگاوزبان استفاده کنند. برای این منظور باید ۱۰گرم گلگاوزبان را به همراه یک عدد لیمو عمانی و دو لیوان آب بجوشانید تا زمانی که تنها یک لیوان از محلول باقی بماند، سپس آن را از صافی رد کرده و بنوشید.
