این روزها فضای مجازی و حقیقی از انواع و اقسام راهکارها و توصیه‌ها برای تعیین جنسیت جنین پر شده است.
زوج ها دست به دامن رژیم‌های غذایی مختلف و زمان‌بندی‌های گوناگون قبل از اقدام به بارداری شده و گاهی نیز سعی دارند با کمک گرفتن از گیاهان دارویی و طب سنتی جنسیت جنینشان را، خود مشخص کنند.
به‌تازگی برخی کلینیک‌ها و پزشکان روش‌های مدرن‌تری مانند انجام آی یو آی یا تزریق اسپرم به داخل رحم را پیشنهاد می کنند. با یک جستجوی دقیق در منابع علمی، درمی‌یابیم که تنها روش قطعی انتخاب جنسیت جنین، انجام آی وی اف یا لقاح آزمایشگاهی به همراه پی جی دی یا تشخیص ژنتیکی پیش از لانه‌گزینی است.
برای رهایی از این سردرگمی، با دکتر مریم رفعتی، متخصص ژنتیک و عضو هیأت علمی پژوهشگاه ابن سینا در رابطه با اینکه چگونه می‌توانیم با خیال راحت جنسیت جنین را تعیین کنیم، به گفتگو نشسته ایم که در ادامه می آید:
– پیش از هر چیز باید بپرسیم آیا واقعاً علم به آن حد از توانایی رسیده است که بشر بتواند جنسیت فرزند خود را انتخاب کند؟
بله، پیشرفت‌هایی که هم در حوزۀ فناوری تولید مثل و هم در حوزۀ ژنتیک به دست آمده است و ترکیب دستاوردهای این دو حوزه، این کار را ممکن کرده است. ما می‌توانیم با انجام آی وی اف یا لقاح آزمایشگاهی، جنین را در محیط آزمایشگاهی تشکیل دهیم و با نمونه‌برداری از جنین و استفاده از تکنیک ژنتیکی پی جی دی، یعنی تشخیص پیش از لانه‌گزینی، جنسیت جنین را قبل از انتقال به رحم مشخص کنیم و سپس جنین با جنسیت دلخواه پدر و مادر را به رحم مادر منتقل کنیم.
– آیا این تنها راه قابل اعتماد و دقیق تعیین جنسیت جنین است؟
بله، در حال حاضر تنها راه دقیق و نزدیک به صد در صد، همین انجام آی وی اف به همراه پی جی دی است.
– گاهی می‌شنویم و می‌بینیم که برخی پزشکان یا کلینیک‌ها روش آی یو آی را هم به‌عنوان روش قطعی انتخاب جنسیت جنین مطرح می‌کنند.
بله و متأسفانه این رویکرد نادرست و نادقیق است. شاید لازم باشد اول دربارۀ آی یو آی توضیح بدهم. در روش آی یو آی، اسپرم از آقا گرفته می‌شود و پس از شست‌وشو و آماده‌سازی در آزمایشگاه، به داخل رحم خانم منتقل می‌شود تا بتواند آنجا با تخمک لقاح کند و جنین تشکیل شود. روش هایی وجود دارند که می‌توان پیش از انتقال، با استفاده از آنها تکنیک اسپرم‌های دارای کرموزوم Y را از اسپرم‌های دارای کرموزوم X جدا کرد. یعنی در اصطلاح عامیانه، می‌توان اسپرم‌های پسرساز و دخترساز را جدا کرد و فقط اسپرم‌هایی را منتقل کرد که جنسیت دلخواه زوج را می‌سازند. اما نکتۀ مهم این است که میزان قطعیت این روش چقدر است.
– یعنی نتیجۀ این روش صد در صد نیست؟
خیر، بسته به تکنیک‌های مورد استفاده دقت این روش در انتخاب جنسیت، بین شصت تا هشتاد درصد است. البته، در مورد جنسیت دختر دقت این روش بالاتر بوده و به نود درصد هم می‌رسد، اما در مورد جنسیت پسر این جدا سازی به مراتب کمتر است. بنابراین، این ادعا که می‌توان با استفاده از روش آی یو آی به‌صورت قطعی تعیین جنسیت کرد، نادرست است.
– آیا روش‌های تغذیه‌ای هم نقشی در تعیین جنسیت جنین ندارند؟
شاید بهتر باشد متخصصان تغذیه به این پرسش پاسخ دهند، اما شواهد موجود در منابع علمی معتبر نشان داده اند که رژیم غذایی تاثیر قابل توجه و معنا داری در جنسیت جنین ندارد.
– به نظر شما چرا مردم ما برای تعیین جنسیت، به جای روش آی وی اف و پی جی دی، به سراغ روش‌های دیگر می‌روند؟
یک دلیل می‌تواند نداشتن آگاهی و اطلاعات لازم باشد. شاید خیلی‌ها از وجود چنین امکاناتی در کشور خبر ندارند. دلیل دیگر احتمالاً زمان‌بر بودن، هزینه‌بر بودن و پیچیده بودن این روش است. مثلاً آی یو آی در مقایسه با آی وی اف بسیار ارزان‌تر و راحت‌تر است و برای انتخاب جنسیت به روش آی یو آی، نیازی به ای وی اف و نمونه برداری از جنین و استفاده از تکنیک‌های ژنتیکی نیست. به همین خاطر خیلی‌ها ترجیح می‌دهند آن روشها را امتحان کنند. اما به دلیل محدودیت های تکنیکی این روشها، مراجعینی داشته ایم که بعد از امتحان کردن راهکارهای مختلف تغذیه‌ای و انجام آی یو آی، یک یا چند بارداری دیگر با جنین غیر دلخواه داشته اند و به همین دلیل به دنبال روش های دقیق و قطعی تری بوده اند.
– آیا شما اقدام برای تعیین جنسیت جنین را توصیه می‌کنید؟
مطمئنا از نگاه پزشکی و بالینی این کار توصیه نمی شود و ما به هیچ وجه خانواده را تشویق به انجام این امر نمی کنیم چرا که از سویی اقدامی پر هزینه و پیچیده است و از سوی دیگر هیچ نفع بالینی برای خانواده به همراه ندارد. به خصوص که اندک مواردی هم که در گذشته به دلیل وجود بیماری های وابسته به جنس در خانواده، انتخاب جنسیت به عنوان روش درمانی توصیه می شد، در حال حاضر مورد ندارند و با روش های پیشرفته می توان جهش را شناسایی کرد و بدون انتخاب جنسیت از تکرار بیماری در خانواده پیشگیری نمود، اما ما در مقام و جایگاه قضاوت درباره تصمیم مراجعان یا توصیه به آنها نیز نیستیم. اگر زوجی بنا به هر دلیل شخصی، خانوادگی یا فرهنگی، تصمیم به تعیین جنسیت جنین می‌گیرند و متقاضی این خدمت هستند، مشروط به اینکه انتخابشان آگاهانه باشد و در طی مشاوره ژنتیک به کلیه جوانب و توانایی ها و محدودیتهای این روش آگاهی پیدا کنند، این خدمت به آنها ارائه می شود. بدون هرگونه اظهار نظر یا داوری اخلاقی یا فرهنگی. البته مرکز ابن‌سینا با توجه به ملاحظات بالینی و اخلاقی، ضوابطی هم در این زمینه دارد که مهم‌ترین آنها در اولویت قرار دادن سلامتی و باروری مادر است.
