با نزدیک شدن نوروز، بازار خرید هر روز داغ‌تر و اتفاقا بساط دستفروشها نیز پهن‌تر می‌شود و معضلی به نام سد معبر بیش از هر زمان دیگری در شهرها خودنمایی می‌کند و اینجاست که سر و کله ماموران سد معبر شهرداری هم بیشتر پیدا می‌شود.
این روزها هر گوشه شهر را که نگاه کنید بساطی گسترده شده و هر آنچه که فکر کنید و نیاز داشته باشید با قیمتی نازل‌تر از مغازه ها در این بساط‌ها هست و به فروش می‌رسد و همین امر باعث می‌شود که شهروندان که بویژه شرایط اقتصادی امسال جیب هایشان را خالی‌تر از قبل کرده به سمت این دستفروشها کشیده شوند و شلوغی معابر در شلوغی بازار شب عید چند برابر شود.
قوانین شهرداری برای دستفروشان
قوانینی برای رفع سد معبر تعریف و تصویب شده است و تبصره یک بند 2 ماده ۵۵ قانون شهرداریها می گوید: “سد معابر عمومی و اشغال پیاده‌روها و استفاده غیرمجاز آنها و میدان و پارک‌ها و باغ‌های عمومی برای کسب یا سکنی و یا هر عنوان دیگری ممنوع است و شهرداری مکلف است از آن جلوگیری و در رفع موانع موجود و آزاد کردن معابر و اماکن به وسیله ماموران خود اقدام کند” و تبصره شش ماده ۹۶ قانون شهرداریها “اراضی، کوچه‌های عمومی، میدان‌ها، پیاده‌روها، خیابان‌ها و به طور کلی معابر و بستر رودخانه، نهرها و مجاری فاضلاب شهرها، باغ‌ها و گورستان‌های عمومی و درخت‌های معابر عمومی واقع در محدوده شهر که مورد استفاده عمومی و درخت‌های معابر واقع در محدوده شهر که مورد استفاده عموم است، ملک محسوب و در مالکیت شهرداری است”. براساس این تبصره های قانونی شهرداری باید با سد معبر مقابله کند، اما نکته مورد نظر در این گزارش، نوع برخورد ماموران سدمعبر با دستفروش‌هاست، مسئله ای که سالهاست با آن درگیر هستیم و نه تنها هنوز بهبودی در خصوص آن ایجاد نشده که حتی گاهی فیلم هایی از برخورد این ماموران با دستفروش ها به دستمایه ای برای رسانه های خارجی نیز تبدیل شده است.
ماموران شهرداری یا مامور مخفی!
عصر دو روز پیش حوالی ساعت 5 گروهی با هدف رفع سد معبر راهی خیابان های اراک شدند که البته آنچه خبرنگار شاهد بود، اقدامات این گروه در خیابان شهید بهشتی بود.
اولین نکته ای که درخصوص این گروه جلب توجه کرد، نبود هرگونه نشان و علامتی بود که نشان دهد این افراد ماموران سدمعبر شهرداری هستند. آنها در حدفاصل میدان شهدا تا میدان هفت تیر اقدام به جمع‌آوری دستفروش ها کردند که هرچند فی نفسه اقدامی درست و قانونی بود، اما روال کار و روش این گروه بسیار عجیب به نظر می رسید و نه تنها با حقوق شهروندی به هیچوجه همخوانی نداشت، در واقع “شو” جنجال برانگیزی بود که به هیچ عنوان مورد پذیرش اجتماعی نیز قرار نگرفت.
این گروه یک لیدر داشت یا شاید یک فرمانده یا مسئول اصلی یا هر عنوانی از این دست که به نظر می رسید این عنوان حس قدرت بسیاری در مقابل عموم به او داده است مخصوصا اینکه چند نفر با لباس نیروی انتظامی نیز او را پشتیبانی می کردند و این مولفه جو قدرت را در او افزایش می داد!
پیراهن و شلوار مشکی و یک کت چرم قهوه‌ای تیره یا مشکی به تن داشت و با رفتاری تحکم آمیز و به شکلی قلدرمابانه، امر به جمع‌آوری بساط دستفروشها می‌کرد، بدون آنکه مدرکی نشانگر هویتش یا حکمی برای کارش نشان دهد! از آنان می خواست بساط شان را جمع کنند و همین امر کافی بود که دستفروشها با لحنی ملتمسانه خواستار گذشت این مامور از بساط شان شود و اتفاقا شاید همین التماس ها رفتارهای او را بدتر و خشن تر می‌کرد.
ماموران سدمعبر یا گروه وحشت
دستفروشها که اغلب‌شان جوانانی بین 20 تا 25 سال و حتی کمتر و تعدادی از آنها خانم بودند هرآنچه قسم بلد بودند به زبان می‌آوردند تا این مامور که مامور بودنش براساس آنچه گفته شد(فقدان لباس فرم یا کارت شناسایی و حکم) جای ابهام داشت، دست از سرشان بردارد و همین التماس‌ها و قسم‌ها و سماجت‌های دستفروشان باعث شد که اجناس تعدادی از آنها جمع‌آوری و به داخل یک دستگاه خودروی کاپرای مشکی که اتفاقا آن هم فاقد هرگونه علامت، نشانه و لوگویی که نشانگر تعلق داشتن به مجموعه رفع سدمعبر شهرداری باشد، بود، منتقل می‌شد و این نوع رفتار گاه به مجادله و بحث بین ماموران انتظامی که البته سعی می کردند با مردم درگیر نشوند، شد.
دستفروشها که امید خود را از ماموران رفع سد معبر از دست می دادند به سمت ماموران نیروی انتظامی که آنان را همراهی می‌کردند، رفتند، اما کاری از آنها هم بر نیامد و یاس و در عین حال عصبانیت را می‌شد در چشمان آنان دید.
دستفروشها نباشند، مغازه‌دارها گوش ملت را می‌برند
در همین بین که ماموران رفع سد معبر با قدرت مثال‌زدنی یکی پس از دیگری بساط دستفروش های خیابان شهید بهشتی را جمع می‌کردند، خانم مسنی فریاد زد “چه می‌کنید، در این وضعیت، بروند دزدی کنند؟” یکی از تماشاچیان این ماجرا نیز خطاب به یکی از ماموران انتظامی همراه این گروه گفت “حداقل شما وساطت کنید بگذارید کارشان را بکنند، اگر این دستفروش ها نباشند در این شرایط، مغازه‌دارها گوش مردم را می‌برند”.
البته کاری از دست ماموران انتظامی بر نمی‌آمد چراکه آنها برای جلوگیری از بروز تنش یا تامین امنیت، این گروه را همراه می‌کردند.
ماموران سدمعبر تا میدان هفت تیر بساط همه دستفروش های سمت راست خیابان را برچیدند و در حالی که یکی از آنها می گفت حضور دستفروش ها در خیابان عباس آباد مشکلی ندارد، به سمت چپ خیابان شهید بهشتی رفتند، البته دستفروش های سمت دیگر خیابان از ترس ضبط شدن اجناس شان قبل از حضور ماموران بساط خود را جمع کرده بودند و در آن طرف خیابان تنها شاهد حرکت گروهی از ماموران سد معبر، ماموران نیروی انتظامی و تعداد از دستفروش ها به دنبال این ماموران بودیم، منظره ای که چهره‌ای رعب‌آور و امنیتی را به این خیابان بخشیده بود.
در طول 30 دقیقه خیابان شهید بهشتی که دقایقی قبل محلی برای خرید شب عید مردم بود تبدیل به یک خیابان ترس‌آور و ملتهب شده بود و در هر 10 قدم دستفروشان ساک به دست، کارتن به دست، کوله به پشت مشغول صحبت بودند و از چهره همه آنها می‌شد عصبانیت، نگرانی و فشار روحی را بوضوح دید.
خلاف کنید، اما سد معبر نکنید!
یکی از جوانان دستفروش که بساطش را در ساکی جمع کرده بود به خبرنگار ایسنا گفت: قبل از اینکه اجناس ما را جمع کنند، خودمان بساطمان را جمع کردیم، اما رفتار بسیار بدی داشتند، به مامور شهرداری گفتم بساط ما را که جمع می‌کنید ما چطور کاسبی کنیم، بروم دزدی کنم؟ به راحتی گفت: برو دزدی کن، خلاف کنید، جنس بفروش، اما حق ندارید، سد معبر کنید.
یکی دیگر از دستفروش ها که خود را دانشجو معرفی می‌کند، گفت: من دانشجو هستم، باید هزینه دانشگاه خود را تامین کنم، شب عید دنبال پول درآوردن هستیم که اجازه نمی‌دهند، آیا من به عنوان یک دانشجو می‌توانم مغازه اجاره کنم یا کار هست که کار کنم؟ مجبورم دستفروشی کنم و از بازار شب عید استفاده کنم. برای تامین این اجناس و بار پول قرض کرده‌ام و از ترس اینکه مبادا اجناسم را ضبط کنند، سریعا جمع کردیم، اما در این شرایط اقتصادی این رفتار واقعا درست نیست.
به دستفروش‌های آشنا کاری ندارند
یکی دیگر از دستفروشها که بخشی از اجناسش توسط ماموران سد معبر شهرداری ضبط شده بود گفت: اگر با این مامورها آشنا باشید، اجناستان را جمع نمی‌کنند، اما اگر آشنا نباشی به راحتی جمع می‌کنند و می‌برند و بعد باید بروی جریمه بدهی، یا یک جوری راضیشان کنی تا در دفعات بعد دست از سرت بردارند.
ابوالفضل شالیبگ سرپرست شهرداری اراک در خصوص جمع‌آوری سد معبر در اراک بیان کرد: حضور و فعالیت دستفروشها در اراک به ویژه در ایام نزدیک به نوروز یک حقیقت انکارناپذیر است که متاسفانه با یک تذکر ساده ماموران سدمعبر نیز متقاعد به جمع کردن بساط خود نمی‌شوند.
رفتار نامناسب ماموران را تایید نمی‌کنم ولی اصرار دستفروشان عامل بروز تنش است
وی با بیان اینکه مسلما جمع‌آوری سد معبرها با تذکر دادن به دستفروشان و ماموران شرایط را ساده‌تر می‌کند و امکان بروز تنش و درگیری وجود نخواهد داشت، افزود: ماموران کار خود را با تذکر آغاز می‌کنند، اما بی‌توجهی دستفروشها باعث می‌شود که رفتار ماموران تغییر کند، البته تاییدکننده رفتار ماموران نیستم و موارد بسیاری از رفتارهای نامناسب ماموران سدمعبر در کشور را شاهد بوده‌ایم، اما اصرار دستفروشان بر ماندن در محل و سد معبر، باعث بروز تنش می‌شود.
سرپرست شهرداری اراک با تاکید بر اینکه اصرار دستفروش ها نیز برای ماموران فشار روانی به دنبال دارد چراکه باید طبق قانون به وظایف خود عمل کنند و همین امر باعث می‌شود که در مواردی رفتار آنها همراه با تحکم باشد، گفت: قطعا در این راستا برای رسیدن به شرایط ایده‌آل ضروریات بسیاری باید مورد توجه قرار گیرد و فضا و شرایطی که همراه با فشار عصبی است باعث از کنترل خارج شدن رفتار طرفین می‌شود که قطعا قابل تایید هم نیست.
وی بیان کرد: جمع‌آوری سد معبر طبق قانون وظیفه ذاتی شهرداری است و ماموران هم مجریان این قانون هستند هرچند در برخی از موارد و شرایط مانند ایام نزدیک به نوروز قانون جمع‌آوری سدمعبر محکم و دقیق اجرا نمی‌شود، اما حضور ماموران در سطح شهر تنش‌هایی را ایجاد می‌کند و لازم است که آموزش‌های لازم جهت برخورد با مردم و دستفروش ها به ماموران ارائه شود تا در فضای آرام و به دور از مجادله و تنش شرایط را کنترل کنند.
خودروی جمع آوری سد معبر اجاره‌ای است/ماموران باید کارت خود را نشان دهند
شالیبگ در خصوص بی‌نام و نشان بودن ماموران و خودرویی که اقدام به جمع‌آوری دستفروشان و اجناس آنها می‌کند، گفت: خودروهایی که برای جمع‌آوری اجناس دستفروشان در نظر گرفته شده، اجاره‌ای است به همین دلیل فاقد هرگونه علامت و نشانه‌ای از شهرداری است چراکه خودروهای شهرداری به دلیل مشکلات فنی قابل استفاده نیستند و به ناچار از خودروهای کاپرا اجاره‌ای استفاده می‌شود که البته این نقد به این خودروها مبنی بر اینکه باید علامتی از شهرداری داشته باشند بجا و درست است.
وی اضافه کرد: در کنار این خودرو ماموران سدمعبر نیز باید خود را معرفی و کارت شناسایی خود را نشان دهند هرچند که دستفروشان عموما ماموران را می‌شناسند، اما این نقد نیز قابل پذیرش است و ماموران باید کارت شناسایی خود را نشان دهند و ساماندهی درستی در این راستا صورت گیرد.
به ماموران تذکر خواهم داد/دستفروشان نقاط پرتراکم باید جمع آوری شوند
سرپرست شهرداری اراک با بیان اینکه قطعا نسبت به رفتار ماموران سدمعبر در برخورد با دستفروشان تذکر خواهم داد، اما قطعا شهرداری موظف به اجرای قانون است و چاره ای جز جمع آوری ندارد، تصریح کرد: افزایش تعداد دستفروشان ناشی از شرایط اقتصادی کنونی کشور است و مسلما اگر پای صحبت هر کدام از آنها بنشینیم خواهان زندگی و شغل بهتری هستند و ما نیز این شرایط را درک می‌کنیم، اما وظیفه ذاتی شهرداری اقتضا می‌کند که جمع‌آوری سدمعبر با جدیت انجام گیرد.
وی در خصوص ممنوعیت سد معبر در برخی از نقاط و مجاز بودن دستفروشی در دیگر نقاط شهر اظهار کرد: در برخی از نقاط به دلیل تراکم بالای جمعیت امکان هیچ‌گونه سدمعبری وجود ندارد که حدافاصل میدان شهدا تا میدان هفت تیر نمونه‌ای از نقاط دارای تراکم جمعیتی بالاست و نمی توان اجازه دستفروشی در این منطقه را داد چراکه در این شلوغی امکان بروز هر اتفاقی وجود دارد و به همین دلیل تمرکز فعالیت ماموران در روز گذشته در این منطقه بوده است هر چند که جمع‌آوری سدمعبر به صورت فاز به فاز در نقاط پرتراکم انجام خواهد گرفت.
افزایش دستفروشان؛ عامل افزایش جیب‌بری و مشکلات اجتماعی
شالیبگ با بیان اینکه رفع سدمعبر همواره در دستور کار شهرداری قرار دارد، گفت: در ایام نزدیک به نوروز که مراجعه شهروندان برای خرید، بیش از هر زمان دیگری است، در مرکز شهر اراک که محل تمرکز و تجمع واحدهای تجاری است با حجم بالای دستفروشان هم مواجه هستیم که باعث کندی تردد، مشکلات اجتماعی، سرقت، جیب‌بری و … می‌شود، به همین دلیل در کنار شهروندانی که به جمع کردن دستفروشان و دست معبر اعتراض دارند، شهروندانی به عدم مدیریت و جمع نکردن دستفروش ها معترضند و شهرداری طبق قانون باید به وظایف ذاتی خود در این زمینه عمل کند و در کنار آن نیز سازوکاری برای ساماندهی آنها نیز داشته باشد.
وی با اشاره به رشد بسیار بالای دستفروشان در هفته پایانی سال در نقاط مرکزی شهر اراک افزود: متاسفانه شرایط دستفروشی در روزهای پایانی سال به گونه‌ای پیش می‌رود که اصلا امکان کنترل و جمع‌آوری این افراد وجود ندارد و حتی اگر تمامی پرسنل شهرداری برای این کار بسیج و مامور شوند باز هم کفایت نخواهد کرد و تنها راهکار در این راستا این است که فضایی برای استقرار این فروشندگان در نظر گرفته شود.
کاروانسراهای بازار، محلی برای ساماندهی دستفروشان
سرپرست شهرداری اراک پیشنهاد داد که برای ساماندهی دستفروش ها از فضاهای بازار اراک استفاده شود و گفت: بازار تاریخی اراک دارای کاروانسراهای بسیاری است که بلااستفاده مانده اند، اگر میراث فرهنگی همکاری کند حداقل می‌توان دستفروشان داخل بازار اراک را به این اماکن هدایت کرد، در حال حاضر این فضاها ظرفیت هایی برای ساماندهی دستفروشان است و از طرفی مانع از بین رفتن کاروانسراهای بازار که در آستانه تخریب هستند می‌شود، از طرفی این اقدام فضاهای بازار را پویاتر می‌کند و باعث می‌شود حتی حجره‌های داخل این کاروانسراها نوسازی و فعال شوند.
شالیبگ با اشاره به اینکه تمام اهتمام مجموعه شهرداری بر این است که اجناس دستفروشان ضبط نشود و کار به صورت مسالمت‌آمیز دنبال شود، افزود: گاهی به دلیل تنش بین ماموران و دستفروشان اجناس جمع‌آوری و ضبط می‌شود که پس از صورتجلسه شدن و تحویل به انبارهای مدنظر و با کسب تعهد از دستفروشان، اجناس تحویل آنها می‌شود، البته باید جریمه‌ای نیز پرداخت شود که برای بساط کردن 34 هزار تومان، برای دستفروشی با خودرو و وانت 80 هزار تومان و برای دستفروشی با نصب ابزار و وسایل و ساخت و ساز 234 هزار تومان باید جریمه پرداخت شود و این ارقام به عنوان بهای خدمات توسط شورای شهر به تصویب رسیده است.
ماموران و دستفروشان به حقوق و تکالیف اجتماعی خود واقف باشند
به گزارش ایسنا، نکته قابل توجه این بود که پس از رفتن ماموران سد معبر که تنها در خیابان شهید بهشتی مانع کار دستفروشان شدند، دقایقی بعد همه به سر کار خود برگشتند و بساط ها مجددا پهن شد و در واقع این اقدام ضربتی به نوعی نمایشی از اجرای قانون آنهم به صورت نصفه و نیمه به نظر رسید که نه تنها مشکلی را حل نکرد که جو خیابان را متشنج و مردم را دچار رعب و التهاب کرد و دگر هیچ.
البته تعداد دستفروشان به اندازه‌ای است که قطعا تعداد ماموران سد معبر جوابگوی جمع آوری آنها نخواهد بود، اما مسئله اینجاست که باید در عین اجرای دقیق قانون، حقوق شهروندی، اصول اجتماعی و شان و جایگاه افراد حفظ شود، قطعا ماموران سد معبر حق رفتار خارج از دایره حقوق شهروندی با مردم و دستفروش ها را ندارند و با علم به اینکه دستفروش ها نیز به قانون تمکین نمی کنند و باید ابزارهای موثرتری را برای جمع آوری آنان بکار برد، آنچه در این میان ضروری به نظر می رسد بازنگری در روش های اقدام در این خصوص و آموزش و نظارت بر عملکرد ماموران رفع سد معبر و پرهیز از اقدامات نمایشی است. از طرفی قطعا در نظر گرفتن فضایی برای استقرار این قشر و ایجاد فضای کسب و کاری فارغ از هر گونه تنش برای آنان نکته دیگری است که سالیان درازی است گفته می شود و چاره ای برای آن اندیشیده نمی شود.
طبق ماده ۶۹۲ قانون مجازات اسلامی که به صراحت بیان می‌کند” از آنجایی که بنا بر فتاوای مراجع معظم تقلید تجاوز به پیاده‌روها و سد معبر شرعا جایز نیست و به جهت اینکه سدمعبر زشت‌ترین نوع تجاوز به حقوق و آزادی‌های مشروع دیگران است و وجود یک شهر سالم و سامان‌یافته تنها در گرو پرهیز جدی از تخلفات شهری و جلوگیری از نقض حقوق شهروندی است، لذا شهروندان باید ماموران شهرداری را در رفع این عارضه ناپسند اجتماعی یاری کنند” شهروندان نیز باید تکالیف خود را بدانند که باید مانع آشفتگی شهر شوند.
نکته قابل توجه دیگر در این میان، دچار شدن واحدهای صنعتی و تولیدی اراک به مشکلات اقتصادی است که به تعدیل یا عدم جذب نیروی کار توسط آنان می انجامد و همین بیکاری ها بازار دستفروشی را بزرگتر کرده است. از سویی مهاجرت روستائیان به شهرها و افزایش حاشیه نشینی موارد دیگری است که به افزایش دستفروشی دامن می زند و بر این اساس آنچه چرخ شهرداری را در دست انداز سد معبر توسط دستفروشان انداخته اگر رفع شود، بسیاری از مشکلاتی از این دست نیز رفع خواهد شد.
با اینهمه آنچه مبنای این گزارش شد، انجام یک کار درست و اجرای قانون به روشی بسیار عجیب و التهاب آمیز و البته بی نتیجه با تاکید بر ساماندهی امور است تا هم اذهان خسته عمومی، تحت تاثیر اینگونه اقدامات تحکم آمیز و تهاجمی جریحه دار نشود، بویژه اینکه در شرایط امروز کشور که اکثر مردم درگیر مشکلات اقتصادی و در حال تحمل شرایط به امید دستیابی به شرایط بهتر و همراهی با متولیان امور برای گذر از شرایط نامساعد موجود هستند، اینگونه اقدامات نمایشی و التهاب آور و رعب برانگیز بی نتیجه جز لبریز کردن صبر مردم در شرایط خاص اقتصادی کشور و عصبانی کردن آنها و از کوره در رفتن شان که قطعا تبعات خوبی برای جامعه ندارد، سود دیگری نخواهد داشت و باید به روش های بهتری برای رفع مشکل اندیشید.
تجربیات گذشته نشان داده است که این عصبانیت ها گاه بهای سنگینی برای معربانان یا دستفروشان داشته و عصبانیت های حاصله در مواردی حتی به ضرب و جرح طرفین و حتی مرگ انجامیده است.
