عوامل استرس‌زا چون کار طولانی‌مدت، مشکلات مداوم و کار در شرایط نبود امکانات شغلی باعث می شود تا کارمندان در محل کار با استرس، عصبانیت، خستگی و از دست دادن انرژی مواجه شوند. تحقیقات حاکی از آن است، عوامل استرس‌زا به اضطراب، عصبانیت، رفتارهای غیراخلاقی، تصمیم گیری نادرست، خستگی مزمن و فرسودگی شغلی منجر می‌شود که در نهایت بهره‌وری فرد و شرکت را کاهش می‌دهد. همچنین تحقیقات نشان داده یادگیری مهارت‌ها یا موضوعات جدید، بیش از هر راهکار دیگری سبب کاهش استرس شغلی می‌شود.
افراد در هنگام مواجه شدن با استرس یکی از دو راه زیر را انتخاب می کنند
روبرو شدن با استرس و مقابله با آن
راه اول، دست‌وپنجه نرم کردن با مشکلات است، یعنی روی کار استرس‌زا تمرکز می‌کنند تا آن را به سرانجام برسانند. کارمندان موفق و حرفه‌ای، معمولا تاکید دارند دست به اقدام بزنند. آنها می‌خواهند هرچه زودتر راه حلی برای مشکلات‌شان پیدا کنند، پس خود را در معرض مشکلات و سختی‌ها قرار داده و با وجود احساس استرس و خستگی ، به مسیر خود ادامه می‌دهند.
عقب‌نشینی و کناره‌گیری
راهکار دیگر، عقب‌نشینی و کناره گرفتن است. اینکه فرد به طور موقت موقعیت را ترک می‌کند و از محل استرس‌زا دور می‌شود. جدیدترین مطالعات، استراحت بین ساعات کاری را مفید تلقی می‌کند و نشان می‌دهد وقفه‌های کوتاه و آرامش‌بخش، سبب تقویت اعصاب و بازیابی و تقویت سطح انرژی کاری می‌شود. به همین خاطر برخی شرکت‌های بزرگ، امکاناتی چون اتاق‌هایاستراحت و وسایل سرگرمی و ورزشی برای کارمندان خود درنظر گرفته‌اند تا امکان تجدید انرژی آنها را فراهم کنند.
البته هر دو راهکار با مشکلات عدیده‌ای همراه هستند. از نظر علمی و روانشناختی، انسان‌ها در مدیریت کارهای سخت، با محدودیت مواجه می‌شوند و نمی‌توانند همیشه سخت کار کنند. ادامه‌ی تلاش در اوج خستگی، انرژی ما را می‌گیرد و درنهایت به عملکرد ضعیف منجر می‌شود. هرچند دوری از کار، روحیه و انرژی‌مان را برمی‌گرداند، اما مشکلات پایه‌ای استرس‌زا به قوت خود باقیست. وقتی بعد از استراحت به کارمان ادامه می‌دهیم، نه‌تنها با همان مسائل و مشکلات مواجهیم، بلکه ممکن است احساس گناه و اضطراب بیشتری به سراغ‌مان بیاید.
پس چطور می‌توانیم از تاثیر نامطلوب استرس بکاهیم؟
جدیدترین مطالعات، راهکار سومی را پیشنهاد می‌دهد و آن تمرکز بر یادگیری است. یادگیری می‌تواند به معنای انتخاب مهارت‌های جدید، جمع آوری اطلاعات جدید یا جستجوی چالش‌های فکری باشد.
در یک پروژه‌ی تحقیقاتی، دو گروه مورد مطالعه قرار گرفتند؛ یک گروه کارمندان صنایع مختلف و سازمان‌ها و گروه دیگر رزیدنت‌های پزشکی بودند. این پژوهش نتایج جالبی را برای کارشناسان به ارمغان آورد. نتیجه این بود، پرداختن به فعالیت‌های یادگیری، کارمندان را از تاثیرات مخرب استرس از جمله احساسات منفی، رفتارهای غیراخلاقی و فرسودگی شغلی دور می‌کند.
در این راستا، محققان یادگیری را به عنوان عامل جلوگیری از استرس در نظر گرفتند؛ چرا که یادگیری به کارمندان کمک می‌کند منابع روان شناختی مفید و ارزشمندی ایجاد کنند. یادگیری از یک جهت، اطلاعات و دانش جدیدی در اختیار ما قرار می‌دهد که برای حل مشکلات استرس‌زا در کوتاه‌مدت مفید هستند. از سوی دیگر، ما را با مهارت‌ها و توانایی‌های جدیدی آشنا می‌کند که برای جلوگیری از عوامل استرس‌زای آینده کاربرد دارند.
از نظر روانشناسی، وقتی آموخته‌های خود را در اختیار دیگران قرار می‌دهیم، احساس شایستگی و کارآمدی بیشتری داشته و به این باور می‌رسیم که توانایی لازم برای رسیدن به اهداف را داریم. علاوه بر آن، یادگیری ما را به اهداف اصلی رشد و توسعه می‌رساند. بدین ترتیب به جای اینکه فکر کنیم در قابلیت‌های فعلی، گرفتار شده‌ایم، مدام خود را در حال پیشرفت و توسعه می‌بینیم. این منابع روان شناختی، انعطاف‌پذیری ما را در مقابل عوامل استرس‌زا بیشتر می‌کنند.
استراحت موقت و یادگیری به عنوان ابزاری برای کاهش استرس
چن ژانگ، استادیار رهبری و مدیریت سازمانی دانشگاه چینهوا و دیوید مایر، استاد مدیریت دانشگاه میشیگان در دو تحقیق اخیر خود، بیش از 300 کارمند از سازمان‌ها و صنایع مختلف را زیر نظر گرفته و در مورد عوامل استرس شغلی آنها تحقیق کرده‌اند. تحقیقات قبلی حاکی از آن بود، کارمندان در مواجهه با عوامل استرس‌زا، تمایل بیشتری به کارهای غیراخلاقی چون سرقت، تحریف اطلاعات و بی‌احترامی به همکاران خود دارند. در این راستا، محققان «استراحت موقت» و «یادگیری» را برای بهبود استرس به کار گرفتند و کارمندان را مورد آزمایش قرار دادند. در ابتدا احساسات و فعالیت‌های کارمندان هر روز و به مدت دو هفته زیر ذره‌بین برده شد. در مطالعه‌ی دوم نظر کارفرمایان این کارمندان نیز در مورد آنچه از آنها مشاهده می‌کردند، بررسی شد. در این مطالعه کارمندان گفتند تا چه‌اندازه به فعالیت‌های یادگیری در محل کار (کارهایی برای گسترش زاویه دید، یافتن چالش‌های فکری یا یادگیری چیزهای جدید) پرداخته‌اند و چقدر به فعالیت‌های آرامش‌بخش در محل کار (مانند استراحت، پیاده روی، وبگردی) مشغول بوده‌اند.
تحقیق اول نشان می‌داد در روزهایی که کارمندان به دنبال فعالیت‌های یادگیری بودند، در مواجهه با استرس، احساسات منفی واضطراب و پریشانی کمتری را تجربه می‌کردند. برای مثال، کمتر دوست داشتند به ابزارهای شرکت آسیب بزنند یا با همکاران خود بدرفتاری کنند. تحقیق دوم هم نتیجه‌ی مشابهی داشت. کارفرمایان رفتار کارمندان را زیر نظر گرفتند و در روزهای یادگیری،رضایت بیشتری از آنها داشتند.
این تحقیق نشان داد، انجام فعالیت‌های آرامش بخش، عواقب ناگوار استرس را از بین نبرده بود. کارمندان در روزهایی که استراحت بیشتری داشتند، همان‌اندازه احساسات و رفتارهای منفی را از خود نشان می‌دادند که در روزهای بی‌وقفه کار کردن بروز می‌دادند. درنهایت این نتیجه به دست آمد که استراحت برای مقابله با استرس، به‌اندازه‌ی فعالیت‌های یادگیری کاربرد ندارد.
کریستوفر جی میرز، استادیار دانشگاه جانز‌هاپکینز نیر تحقیقاتی در زمینه تاثیر یادگیری در غلبه بر استرس انجام داد. میرز، رزیدنت‌های پزشکی را زیر نظر گرفت که وظیفه آنها نیازمند کار پراسترس مراقبت از بیماران با شرایط ویژه بود. علاوه بر آن، افراد تحت مطالعه باید ساعات زیادی کار می‌کردند و فرصت ناچیزی برای استراحت داشتند. به دلیل اینکه میزان خستگی مزمن پزشکان بسیار بالاست، میرز و همکارانش تعداد 80 رزیدنت پزشکی دانشگاه جانز‌هاپکینز را تحت پژوهش قرار دادند تا به نتیجه‌ای پیرامون روابط میان رفتارهای کاری و فرسودگی آنها دست یابند.
نتیجه بررسی‌ها این بود، رزیدنت‌هایی که فکر می‌کردند تیم‌شان در فعالیت‌های یادگیری بیشتری چون جستجوی اطلاعات جدید یا بازتاب پروسه‌ی کار تیمی مشارکت دارند، سطح استرس و فرسودگی بسیار کمتری را گزارش می‌دادند. همبستگی میان یادگیری تیمی و کاهش فرسودگی شغلی ، خصوصا در بین رزیدنت‌هایی مشخص تر بود که اهداف یادگیری کمتری را دنبال می‌کردند. در واقع، این رزیدنت‌ها میان هدف شغلی خود و یادگیری ارتباطی برقرار نمی‌کردند. جالب است بدانید، در تیمی که برخی اعضایش به دنبال یادگیری مطالب جدید هستند، دیگر اعضا هم از پیامدهای منفی استرس و نگرانی در امان خواهند بود.
چطور می‌توانید برای غلبه بر استرس شغلی از راهکارهای یادگیری استفاده کنید؟
ابتدا، از درون خود شروع کنید
لازم است چالش انجام کارهای استرس‌زا را در ذهن‌تان به شیوه‌ای متفاوت تعریف کنید. وقتی با یک موقعیت استرس‌زا مواجه می‌شوید، ذهنیت خود را از «این یک وضعیت استرس‌زا است» به «این یک فرصت چالش‌برانگیز، اما لذت‌بخش برای یادگیری است» تغییر دهید. نگاه کردن به مسائل پراسترس به عنوان فرصت‌های یادگیری، تفکرتان را تغییر داده و شما را در مسیر پیشرفت بلندمدت و دستاوردهای ارزشمندتر قرار می‌دهد.
با دیگران کار کنید و از آنها یاد بگیرید
به جای اینکه تنها در ذهن‌تان با یک موقعیت استرس‌زا بجنگید، سعی کنید از دیگران انرژی بگیرید. اگر درباره عوامل استرس‌زا با همکاران و دوستان خود صحبت کنید، قطعا از تجربیات و نگرش آنها بهره‌مند شده و به نکات ارزشمندی پی خواهید برد.
در استرس شغلی فعالیت‌های یادگیری را فرصتی برای استراحت بدانید
وقتی برای مدت کوتاهی از کار کردن دست می‌کشید، یا برای چند روز از محل کار دور هستید، یادگیری را جدایی از فعالیت‌های روزانه‌ی خود بدانید. شاید فکر کنید که باید چهارچوب ذهنی خود را کاملا تغییر دهید؛ اما اگر یک فعالیت یادگیری، شما را از فعالیت‌های کاری دور کند و در عین حال با روحیه‌تان سازگار باشد، از نظر روانی، تفکر و ذهن شما را سیراب می‌کند؛ اما اگر فعالیت یادگیری را فرصتی برای کسب انرژی بیشتر بدانید، تجربه‌ی مثبت و لذت‌بخشی جلوی راهتان خواهد بود.
